Cawaan bahalowday

Nabaddu waa shey muqaddas ah. Waa baahi uu uunku la sameysmo. Lagama maarmaan ayay u tahay jiritaanka naflaha. Dhanka kale, colaaddu waa shey liita. Qas iyo qalqal ayay ku tahay nolosha. Waxay noolaha dhaafisaa xilliga kooban ee uu dunida dusheeda ku heysto. Nafle kastaahi wuxuu xaq u leeyahay in aan la colaadin.

Mar kale, nabaddu uma suura gasho nimaan hanan. Colaaddana kama fursado nin ahaanshihiisa lugu heysto. Isla naflihii ay nabaddu lama huraanka u ahayd ayaa huriweyto u dirira. Isla isagii colaaddu ay xadgudubka ku ahayd ayay faral iyo qassab ku noqotaa. Dhulkii ay ahayd cagaar iyo doog in uu ka dhigo ayuu ku qasbanaadaa in uu dhiig ku caseeyo. Nabaddu si kasta oo ay u macaantahay, marmar ayay dacarta ka qaraaraataa, dagaalkana si kastoo looga dayriyay marar badan ayaa la mahdiyaa.

Geeridu waa wax qaraar, waxaana kasii qaraar xaqiiqada ah in ay lama huraan tahay. Iyadaa is keenta ee lama raadsado. Ma jiro aqli sheegaya in aad halkii lugugu qali lahaa is dhigto. Waxaase jirta mar ay doqonnimo tahay in uu aqligaasi shaqeeyo, mar ay noloshu ku jirto in geerida la raadsado, mar in god madow la galo ay ka wacantahay in guri qabow la joogo. Mar awooddu ay ku jirto: halkii geerida lugugu cabsiin lahaa in aad cabsideeda ka takhallusto, illeen laba is heysa waxaa xoog badan hadba kii ay cabsidu ku yartahay e.

○○○

19 bilood iyo 24 maaliin baa laga joogaa maalintii 7da Oktoobar ee uu dhacay weerarkii gobannimadoonka reer Qassa ay ku qaadeen gumeystaha dhulkooda gumaadka iyo gardarrada ku heysta. Wuxuu ahaa weerar indhaha caalamka soo jeediyay, dibna u furay doodihii raayulcaamka laga hor taagnaa ama laga indha saabay ee ku saabsanaa: lahaanshaha dhulka la isku heysto, dib u fasiridda magacyada silloon ee argagixisanimada iyo nabad-diidnimada iyo dib u fiirinta sifaha samaanta ama xumaanta ee labada labada saf la kala siiyay. 

Maalintaas ka hor raayulcaamku waxa uu yaqiinay qawmiyad yar oo dhibbane ah oo mar dhaw ka soo badbaadday dabar-goyn, caalamkana marti ku ahayd oo dhul kasta oo ay tagaan laga soo ceyriyo, ugu danbeynna awoodaha caalamka ugu tunka weyni ay la damqadeen, isla markaana ay siiyeen: meel ay dagaan, dowlad ay harsadaan iyo kaalmo difaac iyo dhaqaalaba leh oo caalami ah! Balse wili la isku dayayo in la dabar-gooyo, oo ugu horreyn carabta hororka ah oo ay dhex dagganyihiini (waa sida hadalka loo dhigay e) ay har iyo habeen ku tallamaan in ay dhammeystiraan shaqadii uu ninkii Jarmal shaqadii billaabay. Sidaas darteed in ay xaq buuxa u leeyihiin jiritaankooda si kasta oo ay ku difaacan karaan in ay ku difaacdaan.

Waxaase mar qura laga wada war helay nimankii oo kaarkii dulmane-nimada u adeegsanaya falal daalimiintii taariikhdii badankoodu aysan ku kicin. Waxaa laga war helay iyaga oo xaq isu siiyay barakicinta, baabi'inta, burburinta cid kasta oo ay walwal yar ka qabaan in ay dhankooda soo aadaan. Waxaa laga war helay iyaga oo caadeystay wax buugaagta taariikhda lagu akhrin jiray balse dhib laga marin in la rummeysto oo bahalnimo ah.

Waxaa la duqeeyay isbitaallo ay bukaan badani ku jiraan, dhulka ayaana lala simay, iyada oo lagu sababeeyay in ay bahallagaleen yihiin oo ay hoostooda xarumo ciidan ku yaallaan!

Waxaa la laayay tiro uusan aqligu qaadan karin oo caruur ah, waxaana lagu cilleeyay in caruurtaas lagu hubeeynayo fikir argagixisanimo. Taas oo macneheedu yahay "kan yar iyo kan weyni iima kala roona".

Waxaa la gaajeysiiyay oo baahi loo dilay malaayiin dad ah oo maalmo xiriir ah aanan helin wax ay afka saaraan, iyada oo lugu sababeynayo in inta kooban ee hubeysan la cunnaqabateynayo si ay godadka uga soo baxaan.

Waxaa lugu dhaqaaqay fal walba oo gurracan iyada oo lagu doodayo in jiritaan halis ku jira la difaacanayo!

Waxaa laga war helay in jiritaanka halista ku jiraahi uusan jirtaankooda ahayn ee uu yahay masaakiinta ay gummaadayaan jiritaankooda. Waxaa laga war helay in dulmanahani uu xaq kasta u leeyahay in uu iska difaaco daalinka aanan waxba xeerineynin, cid ka dhacsaneysana aysan jirin. Wiilka reer Qassa ee adoogii, adeerradii, abtiyaashii iyo ehelkiisa badankooda la laayay isaguna dil-u-joogga ah luguma eedeyn karo in uu doortay sida uu u dhimanayo, in uu doortay asaga oo reerkiisa difaacaya in uu dhinto, asaga oo dhulkiisa u diriraya in uu dhinto, isaga oo cadawga soo weeraray iska dhicinya in uu dhinto. Waxaa laga war helay in uusan isagu argagixiye ahayn ee uu yahay qof la argagax galinayo. Waxaa laga war helay in cidda uu la dirirayaahi aysan ahayn dowladdiisii, balse ay tahay doqon haddii uu "nabad kula joog" is oran lahaa xattaa uusan ka nabad gali lahayn!

Hadda sagaal iyo toban bilood ka dib, waxaa aabi iyo gardarro lagu weeraray Eeraan iyada oo lagu sababeeyay isla sababtii afka iyo dhaguhuba ay barteen ee ahayd in ay halis ku yihiin jirtaankooda.

Eeraan waxaa sharaf ugu filneyd in ay ahayd eedeysanaha kaliya ee lagu tuhmayay in uu garab joogo kooxaha gobannimadoonka Falasdiin, in ay noqdeen awoodda kaliya ee laga baqayay in ay far-saarto dowladda gumeystaha. Waxaa maanta u raacday in dagaalka toos loo soo galiyay, saasna ay ku noqdeen quwadda dowladeed ee kali ah ee gacan ku garab istaagtay walaalahooda dulmanaha ah! Halka quwadihii ilma-adeerrada ahaa ay ka gaabiyeen dowrkaas.

Waxaan ku soo gunaanadayaa geeraarkaan kooban ee afartanka meeris ah ee aan qaarna ku tirinayo tilmaamaha cadawgaan hororka ah, qaarna aan ku guubaabinayo ragga ay hadda is hayaan ee  reer Eeraan. Waxaa la yiraah "Colka Faaris u geeya" waxa uu leeyahay:

○○○

Cadaw weeye khasiis ah.
Waa cawaan bahalowday.
Dadku waa wada caayay.
Caqligooda halleysan
Ciil ayaa lugu dhaanshay.
Cuqdad baa afka joogta.
Cissi waa laga dhowray.
Ilmo caasiya weeye.
Waa carruur faddarowdoo
Waalidkooda cammeysay.
~
Yaa cadaab u bareeroo
Nabiyaasha colaadshay!
Yaa cirroole duqeeyay
Oo ciyaallada laayay!
Dumar yaa ku ciyaaray!
Yaa caloolaha baahan
Cunnadoodi ka dhaarshay!
Misna yaa is cusleeyoo
Dunidii u cabaadoo
Cakuyee is madluunshay!
~
Socotoy, codka qaada.
Caynka maansada koobsha.
Canjalkeedana duuba.
(Carab way huruddaaye)
Colka Faaris u geeya:
Nimanyow, cududdiinna
Dulmanaa cuskanaaya.
Waa u ciirsiyo hiillo.
Caalamkaa mahdinaaya.
Muslinkaa calfanaaya.
~
Waa gartiine, carooda.
Hubka duula cabbeeysta.
Cabbirkiisa habeeya.
Carrigooda u jeedsha.
Daalimiinta ciqaaba.
Cashar siiya Yahuudda.
Dhulku boor ha caddaado.
Marna dhiig ha casaado
Cirka qiiq ha is gaaro
Ha rumoobo cabaadku.

○○○

Waxaan taageersanahay nabadda, balse haddii marrasta la gumaadayo, waxaan la jiraa cududda dulmanaha u hiillisa. Waan necbahay colaadda, balse waxaan ka sii necbahay tuurweynta caruurta lugu hor laayo, oo dumarka lugu hor kufsado deetana gacmaha isi saarata. Cidna colaad kuma boorrinayo, balse ninkii jiritaanka lugu heysto waan ku raacsanahay nabad-diidnimada. Ma dhiirrinayo qar-iska-tuurka iyo nafti-hallignimada balse si dulliga looga xoroobo waxaan salaan sharafeed u saarayaa calanka naf-hurnimada.

Guul baan ugu duceynayaa Eeraan. Farshaxan ashqaraar leh ayaan u arkaa sadarrada ay qalinka cas ku dhigayaan. Haaddii kabcada difaacday baan u arkaa hubka ay duulinayaan ee meeraha dibaddiisa soo maraya dibna u soo laabanaya. Hindise cabqarinimo leh baan u arkaa dhismaha daadanaya ee boorka iyo danbaska hagooganaya